|
Solempnitys
An Orsedh Ygor
An brassa solempnita oberys gans Gorsedh Kernow yw an "Gorsedh Ygor" bledhennek, mayth yw degemerys Berdh nowyth hag yw res gobrow an Kesstrivyansow ha'n piwasow moyha.
An Orsedh Ygor yw oberys, mars yw teg an gewer, y'n ayr ygor, orth leow divers dres Kernow, ha kennerthys yw an boblek dhe vos ena.
Y hwra fydhya an Orsedh meur yn skoodhyans ha kesoberyans an kemyniedhow a'n le ha'n Kowethasow Kernow Goth dhe formya an solempnitys ma.
Wostalleth, Berdh an Orsedh a geskerdh dhyworth an le may hwrussons i gwiska y'ga fows bys yn Park an Orsedh, le may formyons kylgh bras, orth poynt north-est an pyth yw desedhys arethva (An Garrek). Omma y kefir an Bardh Meur, Kannas Bardh Meur, Skrifennyas an Orsedh ha'n kannasow a-dhyworth Kembra ha Breten Vyhan.
Komendyans an solempnita yw gwrys dre dhynnargh dhe'n Orsedh gans Mer an Dre po Konsler aral a vri, an pyth yw degemerys ha dehweles gans an Bardh Meur.
|
|
Keskerth an Orsedh dhe Synt Kolom, 2001
Gwra klyckya war an
ymach dh'y voghhe (108k)
|
|
Y talleth an solempnita y honan gans galow arwodhek dhe'n peswar korn a'n Wlas, gelwys gans an Arwodhbardh ha senys gans an Kernyas.
Hemm yw sywys a-dhistowgh gans Pysadow an Orsedh.
Ena, an galow rag kres yw kriys gans an Bardh Meur, neb a wovyn teyrgweyth orth an Verdh, "Eus Kres?" Pan worthyb an Verdh teyrgweyth, "Kres!", an Orsedh yw ygerys.
Y syw lemmyn “Unyans an Kledha.”
Rag rann ma an solempnita, yma kledha rynnys.
Unn rann yw dres dhe’n Garrek gans kannas a Vreten Vyhan, ha’n rann aral gans Bardh a Gernow.
An Bardh Meur a jun war-barth an dhiw rann ha ri an kledha dien dhe gannas a Gembra. Hemm yw dhe dhiskwedhes an unyans ynter Kernow, Kembra ha Breten Vyhan.
|
|
An Gernyas a wheth orth an peswar korn an Wlas
Gwra klyckya war an ymach dh'y voghhe (72k) ha dhe gavos kedhlow pella.
|
|
Lemmyn, flehes yowynk a enter an kylgh dhe dhonsya, hag yw sywys gans an Arlodhes a Gernow, hembrenkys gans an Kledhevor a-dreus an kylgh, dhe ri dhe'n Bardh Meur manal a vlejennow hag ys avel arwodh a ro Duw dhe dhenses. Ena y syw an gan, "Arta Ev a Dheu". "Ev" yw Arthur, neb usi omma owth omdhiskwedhes avel an spyrys Keltek.
Nessa, an Kannas Bardh Meur a brof pysadow rag an Verdh re dremenas dres an vledhen eus passys. Aga henwyn yw lennys, ha kenys yw an hympna kovheans.
Berdh nowyth yw lemmyn hembrenkys dhe'n Bardh Meur, neb a re dhedha aga henwyn bardhek hag a'ga dynerhi y'n Kolji Berdh.
Wosa bos degemerys an Berdh nowyth dhe'n Orsedh, an kannasow dhyworth Kembra ha Breten Vyhan a re aga gorhemmynadow dhe'n Orsedh Kernow. Yth yw hemma sywys gans na Riansow, hag ena y kenir an gan, "Hayl dh’Agan Mammvro".
|
|
An Arlodhes a Gernow
Gwra klyckya war an ymach dh'y voghhe (80k)
|
|
Distowgh yw gorfennys an gan ma, y syw solempnita an Kledha. An Kledha rann-diwonys yw synsys yn-uhel ha'n Bardh Meur a set dalhen ynno.
Pub usi war an Garrek a omjun gans an Bardh Meur dre worra y leuv war y skoodh. Y'n kettermyn, pub Bardh a omdor dhyworth an kylgh hag omguntel yn ogas dhe'n Kledhevor, hag y'n keth maner a wra an Verdh war an Garrek, gorra aga leuv war skoodh an Bardh eus nessa dhodho, may fo an Orsedh dhien omjunys dhe'n Kledha.
Wosa bos govynnys gans an Bardh Meur dhe di aga lelder dhe Gernow, an Berdh a'n gwra gans garm.
|
|
An solempnita an Kledha
Gwra klyckya war an ymach dh'y voghhe
(128k) ha dhe gafos derivadow pella
|
|
An Garm Kres, kepar del veu gwrys orth ygeryans an Orsedh, yw dasleverys, ha'n Orsedh yw derivys hi bos deges. An Verdh, ha'n ostysi a vri, a geskerdh dhyworth an park.
Treylyans berrhes a'n solempnita ma yw synsys pub bledhen dres an Orsedh Ygor, may fo derivys an nessa Orsedh Ygor. An treylyans ma yw henwys, "Gwarnyans an Orsedh".
|
Arwodhieth ha Regalya
|
|
AN AWEN
Awen yw ger Kembrek gans styr yn Sowsnek 'Muse' po 'Inspiration' hag a dhiskwedh an nerthow awenek yn gwrians.
Ynwedh yth yw godhvedhys avel Y Nod Cyfrin, An Sin Kevrinek, po Y Nod Peldyr Goleuni, Sin an Tewyn Golow, mayth yw devedhys dhyworth tewynnow an howl drehevel.
Byttegyns y'n Orsedh Vardhek, y tiskwedh an teythi Kerensa, Ewnder ha Gwiryonedh.
Ynwedh yth yw sin pesya an dismygyans Keltek hag a styr dhe dhiskwedhes tybyansow yn furv dryflek.
An Awen yw sin an Orsedh po Kuntellyans Berdh hag a omdhiskwedh rag ensampel war blastronys (brestplatys).
|
|
|
KURUN BARDH MEUR
An Gurun a-lemmyn a veu gwrys gans Francis Cargeeg/Tan Dyvarow neb a wrug ynwedh an 'nessa' kurun hag yw gwiskys dhe stallashyon an Bardh Meur nowyth.
Tan Dyvarow a’n jeva hwelji rag kober morthelys ynter Heyl ha Lannanta.
An desin yw Delyow Derow kepar ha del veu usys yn Kembra, ha martesen a wra ystynna dhe’n Oos Brons.
Yth esa dhe'n kynsa dew Vardh Meur Kernewek, Jenner ha Nance, kugol vardhek dyffrans.
|
|
PLASTRON BARDH MEUR
Hemma a veu gwrys a-dro dhe 1967 del hevel.
Y syns ynno kolmweyth Keltek ha'n skoos a 15 besont.
|
|
POWSYOW BARDH MEUR
Bys yn 1965 yth esa dhe'n gorpows desin Keltek war an keyn, hag y hyllir gweles hemma yn skeusennow koth. An is-bows yw an keth avel Berdh erel, saw bos an lappa a-dreus an dal removys.
|
POWSYOW BARDH
An Orsedh Kernow a’s teves unn urdh mayth yw egwal pub Bardh. An liw glas yw henna a’n ebren.
Powsyow a veu desinys y’n kynsa yn Kembra gans Professor Sira Hubert von Herkomer a-dro dhe 1896. Herkomer a veu genys yn Bavarya yn 1849, mes a asas Almayn hag ev 2 vloodh. Morton Nance/Mordon o studhyer dhe Kolji Art Herkomer yn Bushey, ogas dhe Loundres. Yn ''An Daswel Kernewek'' yn 1951 Nance a derivas y hwrug mires orth Herkomer ow kul kurun, yn unn dhasskrifa an delyow derow brons dhyworth skoren dherowen.
|
KANNAS BARDH MEUR
An Gannas Bardh Meur a’n jeves Awen war y gugol, yn le an bondow melyn-du-melyn usi gans Berdh Kernewek erel. An plastron yw an keth patron avel henna dhe'n Bardh Meur, hag a veu gwrys yn 1967 gans Tan Dyvarow. Ev yw ogas ha kehevelep marnas bos fowt an patron 'rol-skrifa' war an tamm kres.
Yma gans an GBM ynwedh plastron rag usadow 'burjesel' gwrys a Sten Kernewek ha res yn 1995. Yma rol skrifa parchemyn gans henwyn Berdh tremenys yn trog a ledher res gans Ky Gwyn yn 1980.
|
BERDH MEUR KYNS
Y hyllir aswon yn es Berdh Meur Kyns der aga hugol melyn splann gans an Awen war y dal.
Del hevel hemm yw dhyworth 1966, hag ynwedh wosa henna an Bardh Meur Kyns Desempes re wiskas an kynsa plastron Mordon.
Plastronys Berdh Meur Kyns erel yw gwrys dhe dhesin 1970.
|
|
KLEDHA
An kledha a-lemmyn a veu prenys yn 1947 hag ewnys yn1978. Ev a bortray an kledha Arthur, Myghtern kyns hag y’n termyn a dheu an Vrythonyon.
Nyns yw yn studh da an kynsa kledha a 1928.
|
|
KLEDHEVYAS
An Kynsa plastron Kledhevyas a veu 'kellys' dhyworth karr Ky Gwyn yn Brystow yn 1978, wosa vysyta Kembra gans Map Dyvroeth ha Gwas Costentyn. Y fydh An Orsedh pes da godhvos an le mayth usi.
Tan Dyvarow a leveris y’n termyn eus passys bos hemma "an tamm gwella a regalya a wrussa ev bythkweyth". Martesen ef o sparys an angos drefen ev dhe verwel, kyns bos kellys.
|
|
|
An regalya gorrys yn le rag an Kledhevyas a veu gwrys gans John Turner a Dewyn Bleustra/Towan Porth Lystry yn 1978/9.
I a dhiskwedh kledha, 15 besont ha'n Awen.
|
|
PLASTRON po BREST PLATYS AN SKRIFENNYAS/SKRIFENNYADES
An plastron Skrifennyas a veu gwrys gans Tan Dyvarow yn 1967. Y feu erhys gans Gwrek Map Melyn wosa Map Melyn dhe verwel.
Yn hwiw ev a syns warnodho pluven kwyllen (y’n jydh hedhyw jynn amontya yw usys), an Awen ha kolmweyth Keltek.
|
|
SKRIFENNYAS/SKRIFENNYADES DHEGEMERYANS
An Skrifennyas/Skrifennyades a venyster an degemeryans Berdh nowyth. An plastron yw kehevel dhe henna an Skrifennyas/Skrifennyades mes byhana. Yn hwir yth yw an kynsa plastron an Skrifennyas, gwiskys dres lies bledhen gans Map Melyn.
|
PLASTRON ALHWEDHOR
Hemm yw pedrek byhan a gober war ledren konna. Y feu gwrys yn 1998. Yma 15 besont a-dro dhe’n min gans delinyans "pors" po sagh gans korden-tenna. Dhe bub tu yma grahell a vathow, hag a-ugh an pors yma’n sin Awen an Orseth.
|
PLASTRON CHAPLEN
Hemm a veu gwrys yn 1984 gans Cyril Orchard a Bennsans, hag yw settys war brenn. An desin yw ehen a grows Keltek.
|
|
ARWODHVARDH
Gwelen sodh an Arwodhvardh a syw usadow a'n osow kres hag yw gwrys a helygen dhiruskys. Hi yw 24 mesva yn hirder gans an Awen war hi fenn. Hi a veu erhys yn 1976.
|
POWSYOW ARLODHES A GERNOW (DHE’N ORSEDH YGOR)
An re ma a veu desinys yn 1933. Powsyow a’n jydh hedhyw a veu gwrys gans gwrek dremenys a John Jenkin hag a veu usys y’n kynsa dhe Roche yn 1991. An re na usys a 1928 dhe 1933 o dyffrans.
Wostalleth an Arlodhes a Gernow a veu keveylys gans dew bajys neb a wiskas powsyow melyn/gell gans palores dhu war an dal.
|
ARLODHES AN BLEUJYOW (dhe’n Gwarynyans)
An powsyow yw an keth avel a-ugh.
|
AN DONSYORESOW
Talek a gomendyas an re ma – a-dhyworth Kembra - hag ev Bardh Meur. An kynsa gwrythyow o yn Kembra yn 1936, dhe Machynlleth, yn 1936, hag a veu formys ha donslunys gans Cynan. A-dhyworth 1954 y hwarva war an arethva yn termyn kurunyans ha kaderyans.
|
LORHOW MARSHAL
An lorhow yw gwrys a brenn kales gans pennow drehevys hag ow ton an sin Awen. I yw neb 6 troos hys aga hirder ha 1¼ mesva aga threusvusur (1830mm gans 30.5mm) I a veu gwrys gans Tan Dyvarow a-dro dhe 1967.
Morgarer a borthas kov orth aga usya yn 1968 a Lannust hag ev Kannas yn-dann Den Delynyans.
Yn 1994, gans akordyans Konsel an Orsedh, y feu tri flak kober byhan stegys dhe'n Lorgh Marshal dhe govhe kyns Marshalys.
Y feu an plakys grevys del syw :
Map Kenwyn 1946-1967, Den Delynyans 1968-1979, Morgarer 1980-1990. Map Elmet 1991-1997 re beu stegys dhe'n lorgh ynwedh, gans Colin Ellis
|
|
DAFAR ILOW: AN DELYN
Dres lies bledhen an delynnyores re usyas hy thelyn hy honan. An Orsedh a bew telyn byhanna henwys warlergh John Legonna. Telyn gotha drehevys yn 1830 a veu gwerthys yn 1989.
|
DAFAR ILOW: AN KORN
Hemm yw korn bual gwir gans neusrannweyth manylys gorrys warnodho gans Tan Dyvarow yn 1940. Yma ganso ganow bariton. Yth esa assay heb sewen gwrys der usya trompa yn Gorsedhow a-varra. Gwerthys o an trompa yn 1946.
|
AN GADOR VARDHEK
Homm a veu desinys ha gwrys gans Pengover ha usys y’n kynsa dhe’n Orsedh 1983. Pluvak res gans Myster Kernewek a Nedhoryon,Gwiadoryon ha Liworyon a veu usys y'n kynsa dhe’n Orsedh Marhas Yow 1990. Y hyllir gweles an gador ynter solempnitys an Orsedh pub bledhen yn Penneglos Truru. Henwyn a bub Bardh Meur dhyworth 1928 yw skrifys warnedhi. An skrifedh Gernewek AN GWYR ERBYN AN BYS, treylys dhyworth Kembrek (Y gwir yn erbyn y byd), a styr yn Sowsnek "The Truth against the World"
|
AN KLEDHA RYNNYS
Kledha nowyth an Orsedh yw usys y’n solempnita rag Unyans an Kledha, arwodh unyans an teyr gwlas Geltek, mayth yw deges an dhew hanter gans berdh Gernewek ha Bretonek dhe’n Bardh Meur, neb a dremen an kledhs unys dhe gannas an Vammorsedh Gembrek, avel arwodh a unnses ha felshyp.
Dornla an kledha platys yn nyckel a veu furvys dhyworth an prenn ywin dhyworth Korflann Synt Kolom, trubyt gwiw dhe’n kynsa Bardh Meur, Henry Jenner neb o genys y’n dre. Grevys war an lown yw an geryow “lymm ow lown heb own a boon” an Kernewek rag “Sharp my blade but without fear of pain”, kemerys dhyworth bardhonek gans Tim Saunders – Bardh an Werin.
An kledha a veu gwrys gans Mr Colin Rescorla a Synt Kolom yn 2010.
|
